به وضعیتی که کبد التهاب پبدا می‌کند هپاتیت (Hepatitis) می‌گویند. کبد یک اندام حیاتی و مهم است که مواد مغذی را پردازش می‌کند، خون بدن را فیلتر می‌کند و با عفونت‌ها مبارزه می‌کند. زمانی که کبد ملتهب یا آسیب دیده باشد، عملکرد آن تحت تأثیر قرار می‌گیرد. عفونت ویروسی عامل اصلی در این بیماری است اما می‌توان عواملی دیگر همچون نتیجه ثانویه یا عوارض برخی از داروها، سموم، الکل و بیماری هپاتیت خودایمن را در ایجاد آن بیماری موثر دانست. نوع خودایمنی این بیماری زمانی رخ می دهد که بدن بر علیه بافت کبد آنتی بادی‌هایی تولید کند.
آزمایش هپاتیت چیست؟
آزمایش هپاتیت یک سری از آزمایشات خونی است که برای تشخیص و ارزیابی عفونت و آسیب‌هایی که به کبد وارد شده است این آزمایش‌ها شامل بررسی‌های خاصی مانند آنتی بادی‌ها و آنتی ژن‌ها مرتبط با ویروس‌های هپاتیت A، B، C و … میشود. سیستم ایمنی برای از بین بردن عفونت، آنتی بادی تولید می‌کند. آنتی ژن ها هم شاخصی روی ویروس هستند که باعث بروز واکنش ایمنی میشود. نتایج این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند تا نوع و شدت عفونت را تشخیص داده و برنامه درمانی مناسب را تعیین کند.
آزمایش هپاتیت و ایدز در بارداری
HIV یا همان ویروس نقص ایمنی انسان، ویروسی است که به سیستم ایمنی بدن حمله می کند و باعث ضعیف شدن آن میشود. به راحتی HIV و ایدز با هم اشتباه گرفته می شود. HIV ویروسی است که می تواند منجر به بیماری ایدز شود که به عنوان مرحلۀ HIV 3 هم شناخته می شود. توجه داشته باشید که برای ایجاد ایدز، ابتدا فرد باید مبتلا به HIV شود. اما ابتلا به HIV، لزوماً به معنی ابتلا به ایدز نیست. HIV، از طریق تماس جنسی با فردی آلوده، خون و فرآورده خونی آلوده و استفاده از سرنگ مشترک انتقال پیدا می‌کند.
HIV می‌تواند در دوران بارداری، در هنگام زایمان و در دوران شیردهی (در صورت عدم درمان) از مادر به نوزاد منتقل شود. به طور معمول، در دوران بارداری به شما توصیه میشود که برای غربالگری سه تا از بیماری های عفونی هپاتیت B، HIV و سیفلیس آزمایش خون انجام دهید. این آزمایش بخشی از غربالگری‌های معمول و رایج قبل از زایمان است که برای همه‌ی افراد باردار توصیه میشود هر سه بیماری که گفته شده می‌توانند در طول دوران بارداری و در هنگام زایمان به نوزاد منتقل شده و او را آلوده کنند. طی مدت یک هفته نتیجه‌ی آزمایش به شما اعلام میشود. در صورت مثبت بودن نتیجه آن، به متخصص بیماری‌های عفونی ارجاع داده می‌شوید.
چه نوع آزمایشاتی برای تشخیص هپاتیت انجام می شود؟
1. تست عملکرد کبد: این آزمایش به صورت کلی عملکرد کبد را از جوانب مختلف بررسی می‌کند. اگر نتیجه تست کارکرد کبد طبیعی نباشد یعنی مشکلی در کبد وجود دارد، مخصوصا اگر نشانه یا علامتی در معاینه بالینی بیماری کبد مشاهده نشده باشد. سطح بالای آنزیم‌های کبد نشان دهنده این است که کبد تحت فشار است، آسیب دیده یا به درستی فعالیت نمی‌کند.
2. آزمایش پنل هپاتیت: پنل هپاتیت مجموعه ای از آزمایش‌ها است که مقدار آنتی ژن و آنتی بادی مرتبط به هر یک از انواع هپاتیت A, B و C را بررسی می کند. امکان اندازهگیری آنتی ژن و آنتی بادی قبل از بروز علائم بیماری در خون وجود دارد.
3. آزمایش هپاتیت A: این تست به دنبال آنتی‌بادی IgM ضد HAV است. این آنتی بادی در هنگام بروز علائم قابل تشخیص است و می‌تواند حدود سه الی شش ماه قابل تشخیص باقی بماند.
4. آزمایش هپاتیت B: آزمایش هپاتیت B در پنل هپاتیت ویروسی حاد شامل آزمایش‌هایی می‌باشد که آنتی ژن‌های سطحی هپاتیت B و آنتی بادی های هسته IgM هپاتیت B را شناسایی می‌کند. آنتی‌ژن‌های سطحی هپاتیت B در عرض ۱ الی ۱۰ هفته بعد از قرار گرفتن در معرض علائم و قبل از بروز هرگونه علائمی قابل تشخیص هستند.
5. آزمایش هپاتیت c : نوعی ویروس است که کبد را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری معمولا توسط مصرف مواد مخدر تزریقی، ترانسفیوژن خونی آلوده، شیوه‌های غیر بهداشتی خال کوبی، هر نوع تماس با خون آلوده به HCV و رابطه جنسی بدون محافظت منتقل میشود.
آزمایش پی سی آر هپاتیت
آزمایش PCR (Polymerase Chain Reaction) برای تشخیص ویروس‌های هپاتیت، یکی از دقیق‌ترین روش‌ها است. این آزمایش از تکنیک PCR برای تضعیف و افزایش تعداد کپی‌های DNA یا RNA ویروس در نمونه خون استفاده می‌کند. این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا به صورت دقیق و سریع عفونت هپاتیت را تشخیص دهد و میزان ویروس در بدن را اندازهگیری کند، این اطلاعات برای پروسه درمانی و پیگیری بیمار بسیار مفید است.
آزمایش پی سی آر هپاتیت A
این آزمایش مستقیماً RNA ویروس هپاتیت Aرا در ادرار و یا مدفوع شناسایی می کند و ممکن است همراه با سنجش سرولوژی برای تشخیص هپاتیت A استفاده شود. اگرچه نتیجه PCR مثبت شود، به معنی وجود ویروس هپاتیت A است ، اما نتیجه منفی عفونت را رد نمی کند.
آزمایش پی سی آر هپاتیت B
این آزمایش خون میزان DNA ویروس هپاتیت B را در خون بیماران مبتلا به عفونت مزمن اندازهگیری می‌کند. آزمایش خون با استفاده از روش واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) انجام میشود که بسیار پیچیده و دقیق است. ویروس هپاتیت B اطلاعاتی مهم را ارائه می‌دهد، اطلاعاتی مانند وضعیت آنتی ژن الکترونیکی و نتایج آزمایش آنزیم‌های کبدی در اختیار ما قرار می‌دهد.
آزمایش پی سی آر هپاتیت D
استخراج اسید نوکلئیک از نمونه، به دنبال آن رونویسی معکوس RNA ویروسی، سپس تکثیر و تشخیص cDNA به صورت کمی اندازه گیری می شود. درPCR یک کنترل داخلی برای بررسی اضافه میشود تا اطمینان حاصل شود که استخراج به درستی انجام شده . در چنین شرایطی حتی اگر آنتی بادی‌ها پس از چند هفته و چند ماه از بدن ناپدید شوند، نشانه‌هایی از عفونت مزمن مانند آنتی‌ژن هپاتیت دی در بدن باقی می‌‌ماند و مشخص میشود. مثبت بودن تست نشان دهنده وجود عفونت در بدن است که می‌تواند آزمایش آنتی بادی‌های هپاتیت دی را تایید کند.
تشخیص هپاتیت با آزمایش خون
پزشک برای تشخیص هپاتیت، آزمایش خون یا انجام پنل هپاتیت را تجویز می‌کند. این آزمایش‌ها شامل آزمایشهای آنتی بادی و آنتی ژن‌ها است. سیستم ایمنی بدن برای از بین بردن عفونت، آنتی بادی تولید می‌کند. آنتی ژن‌ها هم پروتئینها و یا شاخصی روی ویروس هستند که باعث بروز واکنش ایمنی میشود. پزشکان جهت تشخیص و غربالگری افرادی که در معرض خطر هپاتیت B و C قرار دارند، آزمایش هپاتیت تجویز می‌کنند. در آزمایش هپاتیت A، آزمایش هپاتیت B و آزمایش هپاتیت C باید از فرد بیمار نمونه‌گیری خون انجام گیرد. آزمایش هپاتیت A آمادگی خاصی ندارد لازم نیست بیمار ناشتا آزمایش دهد.
پزشک برای تشخیص بیماری هپاتیت، ابتدا سابقه و پرونده پزشکی فرد را بررسی می‌کند تا فاکتورهای خطر احتمالی وجود هپاتیت عفونی یا غیرعفونی مشخص شوند. طی معاینه ، پزشک برای بررسی وجود درد و یا حساسیت، شکم را به آرامی به پایین فشار می دهد تا ببیند کبد بزرگ و متورم شده است یا خیر. اگر رنگ پوستتان یا چشم‌هایتان زرد شده باشند، پزشک در طول معاینه این نکته را ثبت می‌کند.
بهترین زمان برای آزمایش هپاتیت
در صورت مواجه با هرکدام از موارد زیر هرچه سریع تر برای انجام آزمایش هپاتیت اقدام کنید:
1. اگر در کبد خود احساس ناراحتی می‌کنید.
2. اگر همسر یا شریک جنسی‌تان مبتلا به هپاتیت است.
3. جریان طبیعی خون شما از حالت عادی خارج شده است.
4. بدنتان دچار عفونت میشود.
5. احساس خستگی دائمی دارید.
6. اشتهای شما بی‌دلیل کاهش یافته است.
7. رنگ پوستتان زرد شده است.
8. احساس خارش شدید دارید.
تفسیر آزمایش هپاتیت
تفسیر آزمایش هپاتیت A
کل آنتی بادی‌های HAV شامل IgM و IgG میشود و برای تشخیص عفونت‌های اخیر و عفونت‌های قبلی انجام می شود. همچنین آزمایش آنتی بادی HAV IgM برای تشخیص عفونت‌های اولیه و برای تشخیص بیماری در افرادی که علائم حاد هپاتیت دارند، استفاده میشود. این آنتی بادی حدود ۲ هفته بعد از ورود ویروس در خون قابل تشخیص است. این آنتی‌بادی‌ها ماندگار نیستند و بعد از ۳ تا ۱۲ ماه ناپدید می‌شوند. اگر بخواهیم ایمنی در برابر هپاتیت A یا عفونت قبلی به این ویروس را بررسی کنیم باید آزمایش HAV IgG انجام بدهیم. وجود آنتی بادی‌های IgG علیه HAV به معنی عفونت با ویروس هپاتیت A مربوط به گذشته است. این آنتی‌بادی ۸ الی ۱۲ هفته بعد از آلوده شدن به ویروس در بدن تشکیل میشود. در صورتیکه جواب این آزمایش منفی باشد، یعنی کاملا سالم هستید.
تفسیر آزمایش هپاتیت B
آزمایشات اولیه برای تشخیص هپاتیت B آنتی‌بادی‌ها و آنتی ژن‌های مربوط به HBV را اندازهگیری می‌کند. این آزمایش انواع مختلفی دارد که موارد زیر را شامل می شود:
1. آنتی‌ژن سطحی هپاتیت B : آنتی ژن‌های سطحی هپاتیتB همان پروتئین‌هایی هستند که در سطح ویروس هپاتیت B وجود دارند. این پروتئینها را می‌توان در سطوح بالایی در حین عفونت هپاتیت B حاد و یا مزمن تشخیص داد.
2. آنتی‌بادی سطحی هپاتیت B : بدن در پاسخ به آنتی‌ژن‌های سطحی هپاتیت B، به طور طبیعی بعد از چند هفته یا چند ماه آنتی بادی سطحی هپاتیت B را تولید می کند. تشخیص آنتی بادی نشان می دهد که یک بیمار از هپاتیت B بهبود یافته است و حالا در برابر این بیماری ایمن است. این آنتی بادی‌ها در بیمارانی که قبلاً در معرض HBVقرار گرفته اند و افرادی که واکسینه شده اند، تشخیص داده می شود.
3. آنتی بادی هسته هپاتیت B : آنتی‌بادیهای هسته هپاتیت B با بروز علائم هپاتیت در بیمار، در خون فرد ظاهر می شوند و برای همیشه قابل تشخیص هستند. نتایج این آزمایش در کنار سایر آزمایشات برای ارزیابی بهبودی عفونت HBV قبلی و تمایزی میان عفونت‌های حاد و مزمن تفسیر می شود. این آزمایش دو نوع آنتی بادی را شناسایی می‌کند که آنتی بادی های IgM و IgG نامیده می‌شوند.
تفسیر آزمایش هپاتیت C
آزمایش هپاتیت C آنتی‌بادی تولیدی بدن در برابر ویروس هپاتیت C را شناسایی می‌کند. آزمایش آنتی بادی هپاتیت C آنتی بادی ها بخشی از پاسخ بدن به عفونت هستند. این آزمایش تعیین می‌کند که آیا بیمار در برهه ای از زندگی خود در معرض ویروس هپاتیت C قرار گرفته است یا خیر. اگر این آزمایش مثبت باشد، قدم بعدی آزمایش RNA هپاتیت C است که می‌تواند نشان دهد آیا در حال حاضر عفونت دارید یا خیر. این آزمایش، آنتی بادی ضد آنتی ژن هسته هپاتیت B را بررسی می کند که ۱۴ روز پس از تماس فرد با ویروس هپاتیت B نمایان می گردد. درصورتی که اگر فرد درمان شود، میزان نرمال آنتی بادی کاهش پیدا می کند. اما اگر ناقل ویروس باشد، همچنان در آزمایش فرد دیده خواهد شد. اگر وجود بیماری در فرد بیمار زود تشخیص داده شود، ممکن است دارودرمانی به نتیجه برسد.
تفسیر آزمایش pcr هپاتیت
1. مثبت یا منفی بودن نتایج: نتیجه آزمایش PCR ممکن است به صورت مثبت و یا منفی باشد. نتیجه ی مثبت نشان می دهد که مولکول های ویروسی هپاتیت در نمونه ی خون شما وجود دارند، در حالیکه نتیجه ی منفی نشان دهنده عدم وجود مولکول های ویروسی است.
2. مقدار ویروس در خون: در صورتیکه نتیجه PCR مثبت شود، مقدار ویروس موجود در خون هم قابل نمایش می شود. این مقدار میزان سطح ویروس در بدن شخص بیمار را نشان می دهد و می تواند به پزشک کمک کند تا شدت عفونت و درمان مناسب را تعیین کند.
3. تفسیر نتایج به همراه سایر آزمایشات: تفسیر نتایج PCR همیشه به همراه سایر آزمایشات مانند آزمایشهای آنزیم های کبدی، آنتی بادی ها و… انجام می شود. این آزمایش ها به پزشکان کمک می‌کنند تا نوع و شدت عفونت را بهتر تشخیص دهند و درمان مناسب را تجویز کنند.
قیمت آزمایش هپاتیت
هزینه انجام این آزمایش‌ها مطابق با مصوبات اعلام شده از طرف وزارت بهداشت و درمان دریافت می شود. البته هزینه آزمایشهای هپاتیت تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی و بیمه های تکمیلی قرار می‌گیرد. پس در صورت انجام این آزمایشات در آزمایشگاهی که با بیمه شما قرارداد دارد، هزینه زیادی برایتان نخواهد داشت.
