یبوست در کودکان و نوزادان یک بیماری شایع است که سبب دفع دشوار و کم مدفوع می‌شود که عدم اطلاع به موقع و درمان صحیح آن عوارض ناراحت کننده‌ای برای کودکان و نوزادان به همراه خواهد داشت. به این دلایل پدر و مادر باید از اجابت مزاج فرزند خود مطلع باشند و نحوه اجابت مزاح را به او آموزش دهند تا از یبوست جلوگیری و در صورت بروز به پزشک مراجعه کنند. والدین می‌توانند برای کمک به کودک یا نوزاد خود علاوه بر آموزش نحوه اجابت مزاج، تحرک کافی، خوردن غذای سالم و آشامیدن آب کافی در طول روز را به آنها آموزش دهند تا کودک آنها دچار یبوست نشود. اینگونه آموزش‌ها به عملکرد دستگاه گوارش کودکان کمک شایانی خواهد کرد. لازم به ذکر است که یبوست در کودکان پسر بیشتر دیده شده است.
علت یبوست در کودکان
یبوست کودکان (Constipation in children) در دوران های مختلف رشد کودکان دلایل متفاوتی دارد. اگر کودک در دوران شیرخوارگی به یبوست دچار شود علت می‌تواند تغییرغذای کودک باشد که از شیر مادر و غذای کمکی تغذیه می‌کند. اگر کودک به تازگی شروع به راه رفتن کرده باشد ممکن است به دلیل آموزش استفاده از سرویس بهداشتی و نحوه اجابت مزاج باشد که کودک در این دوران ممکن است جلو دفع مدفوع را بگیرد و دچار یبوست شود. در برخی موارد کودکی که به سن شروع مدرسه رسیده است در محیط آموزشی از سرویس بهداشتی استفاده نمیکند و این امر باعث یبوست می‌شود.
علل کلی دیگر مانند مصرف کم مواد غذایی دارای فیبر، تحرک کم کودک و عدم نوشیدن آب کافی در طول روز نیز دلیل یبوست در کودکان است. در این مواقع به هیچ عنوان کودک خود را به دلیل یبوست سرزنش نکنید زیرا این امر سبب لجبازی در کودک خواهد شد و درمان یبوست به تاخیر خواهد افتاد. در برخی کودکان بیماری هایی مانند اختلال متابولیسم، بیماری هیرشپرونگ، سیستیک فیبروزیس، کم کاری تیروئید و دیابت یا مشکلات مادرزادی در روده و مقعد می‌تواند دلیل ابتلا به یبوست باشد که در این شرایط قطعا باید با تشخیص پزشک باشد و به هیچ عنوان بدون مشورت با پزشک به کودک خود دارو ندهید. برخی کودکان و نوزادان به دلیل استفاده از مسکن ها یا مکمل های آهن نیز دچار یبوست می‌شوند.
علائم یبوست در نوزادان و کودکان
میزان دفع مدفوع در کودکان متفاوت است پس به والدین توصیه می‌شود تا از میزان فعالیت روده نوزاد خود در طول روز مطلع باشند تا در صورت کم شدن این فعالیت متوجه تغییرات احتمالی و امکان ابتلا به یبوست در کودک خود باشند. با توجه به این موضوع علائم یبوست در نوزادان و کودکان عبارت است از:
1. کاهش فعالیت روده و کم شدن دفع مدفوع
2. گریه کودک هنگام دفع مدفوع
3. دیده شدن خون در مدفوع
4. تغییر رنگ مدفوع
5. کم شدن اشتهای کودک
6. نفخ کردن و سفت شدن شکم
7. سفت شدن مدفوع
8. درد شکم
9. مدفوع به شکل گلوله های سفت
10. زور زدن زیاد هنگام دفع
11. تورم شکم
پیشگیری از یبوست کودکان
همانطور که قبلا توضیح دادیم برای پیشگیری از یبوست در کودکان راه‌های ساده اما ضروری وجود دارد. به طور مثال استفاده از غذاهای دارای فیبر بالا به عملکرد دستگاه گوارش کودکان کمک می‌کند. میوه ها، سبزیجات، غلات و حبوبات غنی از فیبر هستند که باید در وعده غذایی کودک به وفور وجود داشته باشند. راه دیگر برای پیشگیری نوشیدن مایعات به ویژه آب در طول روز است تا کودک در طول روز مدفوع نرمی داشته باشد و دفع برای او دشوار نشود. فعالیت بدنی کودک کمک بسیار زیادی به عملکرد روده او می‌کند تا دفع مدفوع در او آسان شود.
آموزش صحیح کودک برای استفاده از سرویس بهداشتی تا از لجبازی کودک جلوگیری کنید و استفاده از سرویس بهداشتی باید به صورت منظم در زمان مشخص شده بعد از خوردن غذا باشد تا کودک به این روند عادت کند .بهتر است برای آموزش اجابت مزاج از زیرپایی‌های مخصوص کودک استفاده کنید تا شروع برای آنها آسان شود. به کودک خود آموزش دهید که احساس نیاز به دفع را نادیده نگیرد. از سرزنش کودک خودداری کنید و او را در هنگام استفاده از زیرپایی و دفع مدفوع تشویق کنید.
چه زمانی یبوست در کودکان خطرناک است؟
یبوست در حالت عادی با تب همراه نخواهد بود، اگر کودک شما به همراه یبوست دچار تب شد امکان این وجود دارد که بیماری کودک چیز دیگری باشد، ممکن است کودک به همراه یبوست و تب، درد شدید در شکم و حالت تهوع و خونریزی در هنگام دفع نیز داشته باشد در این صورت باید به پزشک متخصص مراجعه کنید تا از مشکلات جدی تر جلوگیری شود و از دادن دارو بدون تجویز پزشک به کودک جدا خودداری کنید.
عوارض یبوست کودکان
یبوست در کودکان با توجه به اینکه مدفوع آنها سفت می‌شود در هنگام دفع ممکن است سبب پارگی در ناحیه مقعد شود، در این حالت به دلیل درد زیاد کودک از عمل دفع جلوگیری می‌کند که سبب تشدید یبوست خواهد شد. نگه داشتن مدفوع و جلوگیری از عمل دفع باعث بزرگ شدن مدفوع و سخت شدن دفع آن خواهد شد که در این صورت روده کودک دچار مشکل می‌شود. در این شرایط به دلیل بزرگ شدن مدفوع باید حتما از داروی ملین و داروهای دیگر برای کمک به دفع استفاده کرد. گاهی کودکان دچار بی اختیاری در دفع مدفوع می‌شوند که به آن انکوپرزیس نیز گفته می‌شود. با مشاهده لکه های جامد یا مایع بر روی لباس کودک حتما به پزشک مراجعه کنید زیرا درمان این بیماری ممکن است ماه‌ها طول بکشد.
درمان يبوست كودكان
همانطور که در بخش های بالاتر توضیح دادیم علاوه بر تغییر در نوع تغذیه در برخی موارد درمان یبوست در کودکان نیازمند مصرف دارو است. در این صورت باید حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید تا داروی مورد نیاز را برای کودک شما تجویز کند.
درمان یبوست کودکان در خانه
علاوه بر مصرف فیبر، مایعات و تحرک به میزان کافی که به درمان و پیشگیری از یبوست کمک زیادی می‌کنند، برخی درمان‌ها در خانه در صورتی که یبوست به حالت خطرناکی نرسیده باشد جوابگو خواهند بود. استفاده از روغن زیتون، شیاف گیلیسیرین و پوشک می‌توانند کمک زیادی به رفع مشکل یبوست کودک کنند.
درمان یبوست در کودکان 7 ساله
علاوه بر موارد ذکر شده در رفع مشکل یبوست کودکان، در کودکان 7 سال به بالا با توجه به تجویز پزشک میتوان درمان دارویی را انجام داد در این شرایط معمولا از داروی سیلاکس یا بیزاکودیل استفاده می‌شود.
درمان یبوست در کودکان 5 ساله
برای کودکان 5 سال به بالا نیز میتوان از درمان دارویی در کنار تغییر تغذیه استفاده کرد. برای کودکان در این سنین میتوانید از ملین های پودری یا مکمل استفاده کرد.
درمان یبوست در کودکان 4 ساله
برای کودکان 4 تا 5 سال در کنار موارد ذکر شده میتوان از درمان دارویی یا ملین ها استفاده کرد. در این سنین قرص، پودر و مکمل های ملین جوابگو هستند. در صورتی که کودک شما در استفاده از این موارد با مشکل مواجه است میتوانید دولکولاکس یک ملین جویدنی نرم استفاده کنید.
درمان یبوست در کودکان 3 ساله
در این سن میتوانید از میوه هایی مانند انجیر، آلو یا نوشیدنی‌هایی مانند خاکشیر و آب گرم در تغذیه کودک استفاده کنید. ماساژ شکم نوزاد با آب گرم یا روغن زیتون نیز می‌تواند کمک زیادی به درمان یبوست کند.
درمان یبوست کودکان زیر 2 سال
در این سن بهتر است نوشیدن آب گرم را در طول روز برای کودک خود عادی سازی کنید. البته میتوانید از گلابی پخته شده و پوره شده یا سیب و آلو پخته و پوره شده یا آب این میوه ها نیز در وعده غذایی کودک خود برای رفع یبوست استفاده کنید.
یبوست نوزاد یک ماهه
در این سن به دلیل اینکه کودک شیرخوار است باید میزان مایعات را کنترل کنید. اگر کودک یک ماهه شما به یبوست دچار شد میتوانید به میزان 2 تا 4 اونس از آب میوه های گلابی، سیب یا گیلاس در وعده غذایی او جای دهید اما باید میزان و شکل مدفوع او را کنترل کنید و در صورت شل شدن زیادی مدفوع مایعات را کم کنید.