پلاکت خون
پلاکت خون (blood platelet) نوعی سلول خونی است که در فرآیند لخته شدن خون نقش دارد. پلاکت‌ها به نام ترومبوسیت نیز شناخته می‌شوند. این‌ها سلول‌های بدون هسته بسیار کوچکتر از سلول‌های قرمز و سفید خون هستند و نقش مهمی در جلوگیری از خونریزی در هنگام بروز زخم دارند. زمانی که یک زخم ایجاد می‌شود یا عروق خونی آسیب می‌بینند، پلاکت‌ها به سرعت به محل زخم یا آسیب حرکت کرده و با یکدیگر ترکیب می‌شوند تا یک لخته خونی تشکیل دهند. این لخته خونی از خروج بیش از حد خون از عروق جلوگیری کرده و به بهبود هر چه سریعتر زخم کمک می‌کند.
متوسط تعداد پلاکت‌ها در یک واحد حجم خون نیز به عنوان تعداد پلاکت خونی یا پلاکتوکریت (Platelet Count) شناخته می‌شود. این تعداد معمولاً در بازه‌های طبیعی خاصی قرار دارد و افزایش یا کاهش آن ممکن است به عوامل مختلفی مانند بیماری‌های خونی یا مشکلات کلیوی و کبدی مرتبط باشد. اندازه‌گیری پلاکت خونی از جمله آزمایش‌های معمول در تشخیص برخی اختلالات خونی است.
نقش پلاکت خون در بدن چیست؟
پلاکت‌ها در بدن نقش بسیار مهمی در فرآیند لخته‌ای خون ایفا می‌کنند. این سلول‌های کوچک، عمدتاً در جلوگیری از خونریزی از زخم‌ها و بریدگی های عروقی و نیز در ترمیم بافت‌های آسیب دیده نقش دارند. نقش اصلی پلاکت‌ها در بدن به شرح زیر است:
- تشکیل لخته: زمانی که عروق خونی آسیب می‌بینند و باعث خونریزی می‌شود، پلاکت‌ها به سرعت در ناحیه آسیب دیده تجمع می‌کنند و یک لخته خونی تشکیل می‌دهند، این لخته خونی مانع از ادامه خونریزی می‌شود.
- ترمیم بافت: پلاکت‌ها به ترمیم بافت‌های آسیب دیده کمک می‌کنند. زمانی که بافت‌هایی مانند پوست یا عضلات آسیب می‌بینند، پلاکت‌ها در این نواحی آسیب دیده به ترمیم آسیب‌دیدگی کمک و بهبود سریع تر آن را تسهیل کنند.
پلاکت خون پایین
اگر تعداد پلاکت‌های خون در بدن پایین باشد، این وضعیت به عنوان ترومبوسیتوپنی (Thrombocytopenia) شناخته می‌شود. ترومبوسیتوپنی ممکن است به علت مشکلات مختلفی ایجاد شود و باعث افزایش خطر خونریزی و کاهش توانایی بدن در جلوگیری از خونریزی و ترمیم بافت آسیب دیده شود.
علت پایین بودن پلاکت خون
دلایل ترومبوسیتوپنی می‌تواند عوامل متنوعی باشد، از جمله:
- بیماری‌های خونی: برخی بیماری‌ها می‌توانند تولید پلاکت‌ها را کاهش دهند. به عنوان مثال، لوسمی (سرطان خون) می‌تواند به ترومبوسیتوپنی منجر شود.
- بیماری‌های کبدی: بیماری‌های کبدی مانند سیروز کبدی می‌توانند باعث تخریب پلاکت‌ها یا کاهش تولید آن‌ها شوند.
- مصرف داروها: برخی داروها می‌توانند ترومبوسیتوپنی ایجاد کنند. به عنوان مثال، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، داروهای ضد انعقاد (مانند آسپرین) و داروهای شیمی‌درمانی ممکن است تاثیر مخربی بر روی پلاکت‌ها داشته باشند.
- بیماری‌های خود ایمنی: برخی بیماری‌های ایمنی ممکن است باعث تخریب پلاکت‌ها توسط سیستم ایمنی شوند. به عنوان مثال، پورپورا یک بیماری ایمنی است که سیستم ایمنی بدن به پلاکت‌ها حمله می‌کند.
آیا پایین بودن پلاکت خون خطرناک است؟
پلاکت خون بالا
افزایش تعداد پلاکت‌های خون، که به عنوان ترومبوسیتوز (Thrombocytosis) شناخته می‌شود، ممکن است به دلایل مختلفی اتفاق بیفتد. این وضعیت معمولاً دارای علائم خاصی نیست. در برخی موارد، ترومبوسیتوز می‌تواند به علت بیماری‌ها یا مشکلات خونی ایجاد شود. اگر تعداد پلاکت‌های خون شما بالا باشد، پزشک شما باید تشخیص دقیق دهد و در صورت لزوم درمان لازم را تجویز کند. در ادامه، علل افزایش تعداد پلاکت‌های خون و چند نکته در مورد آن را بررسی می‌کنیم:
- افزایش تولید پلاکت‌ها: یکی از علائم ترومبوسیتوز می‌تواند افزایش تولید پلاکت‌ها در مغز استخوان باشد. این ممکن است به علت بیماری‌های خونی مثل میلوپرولیفراتیو مرتبط باشد.
- آنمیا: افزایش تعداد پلاکت‌ها ممکن است به علت وجود آنمیا (کاهش تعداد سلول‌های قرمز خون) رخ دهد. این واکنش به جبران کاهش سلول‌های قرمز است.
- زخم یا جراحی: بعد از زخم‌های جراحی یا آسیب‌های جسمانی، تعداد پلاکت‌ها ممکن است موقتاً افزایش یابد.
- داروها: برخی داروها می‌توانند به علت تحریک تولید پلاکت‌ها باعث افزایش تعداد پلاکت‌های خون شوند.
- بیماری‌های انگلی: برخی بیماری‌های انگلی بیماری و پلاسمودیوم مالاریا ممکن است به علت تخریب پلاکت‌ها و افزایش تولید آن‌ها، به ترومبوسیتوز منجر شوند.
پلاکت خون بالا نشانه چیست
آزمایش پلاکت خون
آزمایش پلاکت خون (Platelet Count)، یکی از آزمایش های تشخیصی خون است که به منظور اندازه‌گیری و شمارش تعداد پلاکت‌ها در حجم خون انجام می‌شود. این تست معمولاً در مراکز آزمایشگاهی و توسط تکنسین‌های آزمایشگاه انجام می‌شود. این آزمایش به پزشکان و متخصصان به منظور تشخیص و بررسی مشکلات خونی کمک می‌کند. تعداد پلاکت‌های خون معمولاً در بازه طبیعی قرار دارد و افزایش یا کاهش آن می‌تواند نشانه مشکلات خونی یا مشکلات مرتبط با سلامتی باشد.
آزمایش پلاکت خون به عنوان یکی از پارامترهای آزمایش خون معمولاً با استفاده از نمونه ای که از خون گرفته شده، انجام می‌شود. نمونه خون به آزمایشگاه ارسال می‌شود و تعداد پلاکت‌ها در این آزمایش شمارش می‌شود.
پلاکت خون در آزمایش
پلاکت خون باید چند باشد؟
نتایج آزمایش پلاکت خون به شکل تعداد پلاکت‌ها در یک میکرولیتر (μL) خون اعلام می‌شود. تعداد پلاکت‌های خون به طور نرمال در حدود 150,000 تا 450,000 پلاکت در هر میکرولیتر خون به عنوان بازه طبیعی در نظر گرفته می‌شود. پلاکت بیشتر از 500,000 را ترومبوسیتوز و پلاکت کمتر از 100,000را ترومبوسیتوپنی می‌نامند.
پلاکت خون در آزمایش باید چند باشد
آزمایش پلاکت خون در بارداری
افزایش تعداد پلاکت‌های خون در بارداری به عنوان پدیده طبیعی مشاهده می‌شود و این افزایش معمولاً به تدریج در طول دوران بارداری اتفاق می‌افتد. تعداد پلاکت‌ها در دوران بارداری ممکن است به طور معمول تا حدی بالا برود که این افزایش به عنوان یک عارضه جدی در نظر گرفته نمی‌شود و نیاز به درمان ندارد.
با این حال، در مواردی که تعداد پلاکت‌ها به شدت بالا رفته و از حد طبیعی فراتر رفته یا در مواردی که علائم دیگر نیز وجود دارد مثل خونریزی غیرعادی، پزشک یا ماما ممکن است برای بررسی بیشتر و اطمینان از سلامت مادر و جنین، درخواست آزمایش و بررسی بیشتر را داشته باشد
