آزمایش مدفوع
یکی از روش های تشخیص بیماری هایی همچون عفونت، سوءتغذیه، سرطان و کلیه بیماری های دستگاه گوارش انجام آزمایش مدفوع است. برای تشخیص هر نوع بیماری مدفوع به روش هایی مانند آزمایش DNA مدفوع، کشت مدفوع، آزمایش خون مخفی در مدفوع، آزمایش انگل در مدفوع، آزمایش آنتی ژن مدفوعی و آزمایش کالپروتکتین مدفوعی مورد بررسی قرار می‌گیرد. رنگ، شکل، بو، وجود مخاط، وجود خون پنهان و چربی در مدفوع نکاتی است که در هنگام آزمایش بررسی می‌شوند.
آزمایش کشت مدفوع چیست؟
آزمایش کشت مدفوع برای بررسی وجود و نوع میکروب، باکتری و ویروس انجام می‌شود. اگر بیمار دچار عفونت باشد پزشک متخصص آزمایش کشت مدفوع را برای مشخص شدن نوع میکروب، باکتری یا ویروس تجویز خواهد کرد. به این نوع آزمایش کشت پاتوژن روده نیز می‌گویند. در این نوع آزمایش باکتری‌های مفید دستگاه گوارش و باکتری‌های بیماری زا تفکیک می‌شوند تا علت بیماری مشخص شود.
برای کشت مدفوع نمونه مدفوع در آزمایشگاه در محیطی استریل و در دمایی مناسب نگهداری می‌شود تا در صورت وجود باکتری، محیط برای رشد آن و تشخیص نوع آن امکان پذیر باشد. اگر بعد از ایجاد محیط رشد کلنی تشکیل نشود نشان دهنده این است که باکتری وجود ندارد و اگر کلنی تشکیل شود متخصص آزمایشگاه، آزمایش های لازم برای تشخیص باکتری را انجام خواهد داد.
چرا آزمایش مدفوع انجام می شود؟
آزمایش مدفوع (stool test) بهترین و کم‌خطرترین راه برای تشخیص بیماری‌های کبد، بیماری‌های عفونی، بیماری های روده، بیماری های گوارشی و سرطان است. با این آزمایش میتوان علت بیماری هایی مانند استفراغ های طولانی مدت، اسهال خونی، زیاد شدن گاز معده، اسهال در مدت زیاد، حالت تهوع، کاهش شدید اشتها، تب، درد شکم، نفخ شکم را بررسی و مشخص کرد. یکی از بهترین راه‌ها در تشخیص سرطان روده بزرگ آزمایش خون مخفی در مدفوع است. مشخص شدن و شناسایی انگل‌ها و علت کاهش جذب مواد غذایی توسط روده نیز از طریق این آزمایش امکان پذیر است.
آزمایش مدفوع نوزاد
اگر بعد از مراجعه به پزشک متخصص کودکان برای نوزاد آزمایش مدفوع تجویز شود، پزشک از این طریق تشخیص کاملتری در خصوص بیماری های مربوط به روده و دستگاه گوارش نوزاد خواهد داشت زیرا این آزمایش احتمال عفونت، وجود باکتری یا ویروس را مشخص خواهد کرد و در صورت لزوم پزشک دستور به آزمایش کشت مدفوع خواهد داد تا نوع باکتری، میکروب یا ویروس را مشخص کند. سالمونلا، یرسینیا، شیگلا، باکتری ای کلای و کمپیلوباکتر نمونه باکتری های بیماری زا در نوزادان هستند که به راحتی از طریق آزمایش مدفوع قابل شناسایی و تشخیص هستند. برای جمع آوری نمونه مدفوع در نوزادان، والدین می‌توانند از کیسه پلاستیکی در پوشک نوزاد استفاده کنند تا ظرف نمونه خشک و تمیز را زیر مقعد نوزاد قرار دهند.
آزمایش مدفوع کودک
اگر کودک دچار اسهال خونی، اسهال به مدت طولانی، دل درد شدید، نفخ طولانی، تب شدید و طولانی و… شده باشد پزشک متخصص کودکان برای تشخیص علت این موارد آزمایش مدفوع را تجویز می‌کند. پزشک متخصص برای تشخیص صحیح مشکل و علت بیماری کودک احتمال تجویز آزمایش کشت مدفوع را خواهد داد.
در این شرایط به طور معمول نمونه مدفوع برای آزمایش توسط والدین جمع آوری می‌شود. والدین در جمع آوری نمونه باید به برخی نکات توجه کنند:
1. در صورت نیاز برای برداشت نمونه از دستکش استفاده کنید.
2. برای راحتی کودک ظرف نمونه را برای او نگه دارید.
3. در زمان اسهال، کودک توانایی اطلاع رسانی از قبل را ندارد پس در این هنگام والدین باید ظرف نمونه گیری را در زیر مقعد کودک نگه دارند.
4. مدفوع نباید با آب درون سرویس بهداشتی برخوردی داشته باشد.
5. برای راحتی کودک می‌توانید از پلاستیک برای جمع آوری نمونه استفاده کنید.
6. مراقب باشید ادرار کودک وارد نمونه مدفوع نشود از کودک خود بخواهید قبل از دفع مدفوع ادار خود را خارج کند.
7. توجه داشته باشید ظرف نمونه خشک باشد.
آزمایش مدفوع در منزل
برای راحتی افراد کهنسال یا افرادی که دچار مشکلات حرکتی هستند و زنان باردار که برای حضور در آزمایشگاه با مشکل مواجه هستند، نمونه گیری و آزمایش مدفوع در منزل بهترین گزینه است. این اقدام توسط افراد متخصص انجام می‌شود تا مشکلی برای افراد ایجاد نشود. علاوه بر این موارد کاهش هزینه عبور و مرور و درگیری در ترافیک در این مورد وجود ندارد. این شیوه برای جلوگیری از ایجاد عفونت های مراکز درمانی در افراد، نمونه گیری برای کودکان، بدون نیاز به نوبت دهی در آزمایشگاه ها و کاهش زمان برای نمونه گیری و جواب دهی بسیار کاربردی و مقرون به صرفه است.
خون مخفی در مدفوع
FOBT یا آزمایش خون مخفی در مدفوع برای تعیین وجود خونی است که به طور عادی دیده نمی‌شود. دیدن خون در مدفوع در هر سنی و در هر شرایطی نگران کننده است. این امر علت های متفاوتی دارد اما به هر دلیل نشان دهنده یک بیماری است که باید مورد بررسی و درمان قرار بگیرد. این مشکل تا امروز به سه شکل متفاوت دیده شده است:
1. دیدن خون تازه هنگام پاک کردن مقعد یا دیدن خون تازه روی مدفوع که نشان دهنده بیماری هماتوشیزی است.
2. مدفوعی که به علت خون زیاد رنگ تیره دارد و بوی بسیار بدی نیز دارد نشان دهنده بیماری معده به نام ملنا است.
3. خون مخفی در مدفوع که باید حتما با نمونه گیری و آزمایش مشخص شود.
خون خفی در مدفوع می‌تواند نشان دهنده این بیماری ها باشد که پزشک برای تشخیص دقیق آن آزمایش خون مخفی را تجویز می‌کند:
1. وجود خونریزی در دستگاه گوارش بیمار
2. پولیپ روده بزرگ
3. سلول های بدخیم سرطانی
4. سلول های خوشخیم سرطانی
5. زخم شدید معده
6. مشکلات عروقی روده
7. فیسچور
8. هموروئید
هزینه آزمایش مدفوع
هزینه آزمایش مدفوع با توجه به نوع تجویز پزشک، تعداد تکرار آزمایش، نوع نمونه مدفوع و سن و شرایط بیمار بستگی دارد. این آزمایش توسط بیمه تقبل می‌شود پس نگران هزینه آن در صورت تکرار نباشید و به تجویز پزشک به جهت تشخیص بهتر بیماری توجه کنید.
تفسیر آزمایش مدفوع
در جواب آزمایش مدفوع و بررسی نمونه، موارد زیر مشخص خواهد شد که گاهی طبیعی و در برخی موارد غیر طبیعی هستند، در زیر به برخی از این موارد برای تفسیر آزمایش اشاره شده است:
موارد طبیعی:
1. مخاط: وجود مقدار کمی مخاط در مدفوع نگران کننده نیست.
2. رنگ: تغییر رنگ مدفوع به دلیل شرایط معمول نگران کننده نیست زیرا نوع غذای مصرف در رنگ آن تاثیر دارد، رنگ مدفوع در حالت طبیعی قهوه ای و در کودکان معمولا سبز رنگ است.
3. چربی: وجود چربی در مدفوع به صورت معمول طبیعی است و هر فرد در طول روز 6 گرم چربی از طریق مدفوع دفع می‌کند.
موارد غیر طبیعی:
1. رنگ: تغییر رنگ عجیب مدفوع به سیاه، قرمز یا زرد یا در مواقعی به رنگ خاک رس طبیعی نیست.
2. شکل: اگر مدفوع در شرایطی خیلی سفت یا خیلی مایع باشد باید بررسی شود.
3. وجود موارد غیر طبیعی: وجود مخاط بیش از اندازه، دیدن خون و غذای هضم نشده در مدفوع طبیعی نیست و ممکن است به علت بیماری پانکراتیت باشد، خون در مدفوع نشان دهنده مشکل در دستگاه گوارش یا خونریزی در مقعد است.
4. عوامل بیماری زا: اگر در جواب آزمایش وجود باکتری یا انگل تشخیص داده شود باید حتما برای درمان پیگیری کنید.
5. وجود آنزیم: اگر در جواب آزمایش وجود دو آنزیم تریپسین یا الاستاز تشخیص داده شود.
6. وجود چربی زیاد: علت وجود چربی زیاد در مدفوع می‌تواند بیماری های سلیاک، پانکراتیت و فیبروز کیستیک باشد.
7. پی اچ مدفوع: اگر PH در مدفوع کاهش پیدا کرده باشد نشان دهنده کاهش حذب چربی و کربوهیدارت است و اگر PH افزایش پیدا کند ممکن است نشان دهنده سرطان یا التهاب روده باشد، یا در مواردی به دلیل استفاده از آنتی بیوتیک ایجاد می‌شود.
8. وجود گلبول سفید: اگر بعد از آزمایش وجود گلبول سفید در مدفوع تایید شود نشان دهنده بیماری های عفونت باکتریایی است.
برای تشخیص صحیح بیماری و علت آن حتما با جواب آزمایش یه پزشک متخصص مراجعه کنید.
