بیماری سرطان خون یا بیماری لوسمی
سرطان خون یا لوسمی (Leukemia) نوعی سرطان است که مربوط به سلولهای خونساز مغز استخوان است. در این بیماری، سلولهای سرطانی خونی، که نقش طبیعی آنها تولید خون و کنترل رشد سلولهای سلامت است، ناقص و غیرقابل کنترل میشوند. این بیماری خونی ممکن است با علائم متفاوتی از جمله تب، خستگی، ضعف عمومی، خونریزی، عفونتهای مکرر و تورم لنفاوی همراه باشد. در ادامه مطالب شما را با علائم و راه های کنترل و درمان این بیماری آشنا خواهیم کرد.
بیماری لوسمی چیست؟
چه چیزی باعث سرطان خون می شود؟
سرطان خون با تغییراتی در ساختار ژنتیکی سلولهای آسیب دیده همراه است. ابتلا به سرطان خون دلایل مختلفی میتواند داشته باشد، هنوز علت دقیق ایجاد لوسمی به طور کامل مشخص نشده است. اما برخی عوامل زیر میتوانند در ایجاد آن نقش داشته باشند:
- عوامل ژنتیکی: وراثت و وجود برخی ژنهای ارثی میتواند باعث ابتلا به سرطان خون شود.
- عوامل محیطی: برخی عوامل زیست محیطی، مانند در مواد شیمیایی ، پرتوهای مضر، مواد غذایی ناسالم، سیگار کشیدن زیاد، آلودگی هوا و استفاده طولانی مدت از برخی داروها، میتوانند ریسک ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند.
- اختلالات ژنتیکی: برخی اختلالات ژنتیکی، مانند سندرم داون و نقص خلقیهای خونی (مانند نقص خلقیهای سلولهای خون سفید)، میتوانند باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان خون شوند.
- عوامل ضعف سیستم ایمنی: سیستم ایمنی ضعیف میتواند باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان خون شود.
انواع سرطان خون
لوسمی
از انواع سرطان خون است که منشا آن از خون و مغز استخوان است و از تولید غیر طبیعی گلوبولهای سفید ایجاد می شود و همچنین در توانایی مغز استخوان در ساخت گلوبول های قرمز و پلاکت ها اختلال ایجاد میکند.
لنفوم
نوع دیگر از سرطان خون است که در سیستم لنفاوی ایجاد میشود. لنفوم هوچکین با وجود یک سلول لنفوسیت که غیر طبیعی است به اسم سلول ریداسترنبرک تشخیص داده میشود.
میلوما یا مولتیپل میلوما
یک نوع از سرطان خون است که در سلول های موجود در پلاسمای خون، که نوعی گلبول سفید است و توسط مغز استخوان ساخته می شود، ایجاد می شود.
سندرم میلودیسپلاستیک
از آسیب به سلولهای خون سازی که در مغز استخوان هستند، ایجاد میشود.
نئوپلاسم میلوپرولیفراتیو
این نوع بسیار نادر است و از سلول های لنفوسیت نوع B ایجاد میشود.
ماکروگلوبولینمی والدنستروم
این سرطان خون نادر است و زمانی که بدن، بیش از حد پلاکت، گلوبل سفید یا قرمز تولید می کند ایجاد می شود. این نوع سرطان خون دارای سه نوع است: میلوفیبروز، ترومبوسییتمی، پلی سیستمی ورا.
کم خونی نوع آپلاستیک
نوعی کمخونی است که مغز استخوان به اندازه کافی سلول های خونی تولید نمیکند و تنها راه درمان آن پیوند مغز استخوان است.
سرطان خون چند نوع است
بیماری سرطان خون در کودکان
لوسمی ها حدود یک سوم سرطان ها را در کودکان و نوجوانان تشکیل می دهند. آنها در مغز استخوان، جایی که خون تشکیل می شود، ایجاد می شوند. از همان ابتدا سلول های سرطان خون در سراسر بدن در خون پخش می شوند. بنابراین آنها به عنوان بیماری های تومور سیستمیک طبقه بندی می شوند. در بسیاری از موارد، کودکان و نوزادان مبتلا می توانند به طور کامل درمان شوند. سلول های خونی به دو دسته تقسیم می شوند:
- سلولهای بنیادی سری سلولهای میلوئیدی: از این سلولها، گلبولهای قرمز خون، پلاکتهای خون و برخی از گلبولهای سفید (گرانولوسیتها و مونوسیتها) در چندین مرحله میانی ایجاد میشوند.
- سلول های بنیادی رده سلولی لنفاوی: این سلول ها باعث ایجاد سلول های دفاعی خاص می شوند که زیرگروهی از گلبول های سفید هستند.
تمام سلول های خونی در یک تعادل هماهنگ تولید مثل می کنند و تجدید می شوند و در نتیجه فرآیند بلوغ را طی می کنند. این فرآیند بلوغ در لوسمی از کنترل خارج می شود: گلبول های سفید خون دیگر به سلول های عملکردی بالغ نمی شوند، اما به سرعت و بدون کنترل تکثیر می شوند. در نتیجه، آنها به طور فزاینده ای تشکیل خون طبیعی را سرکوب می کنند. سپس سلول های خونی و پلاکت های سالم بسیار کمی تولید می شوند.
علائم سرطان خون
علائم سرطان خون معمولا در عرض چند هفته نمایان و از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است. علائم سرطان خون عبارتند از:
- خستگی عمومی و بی حالی، احساس بیماری
- رنگ پریدگی پوست و غشاهای مخاطی
- تب
- افزایش حساسیت به عفونت
- درد استخوان و مفاصل
- غدد لنفاوی متورم و بدون درد
- درد شکم و از دست دادن اشتها (به دلیل بزرگ شدن طحال یا کبد)
خونریزی با تأثیر خارجی کم یا بدون تأثیر خارجی، مانند خونریزی بینی، خونریزی لثه، کبودی بدون علت خارجی مربوطه، خونریزی پوستی نقطهدار.
نشانه های بیماری سرطان خون
تشخیص لوسمی
پزشکان ممکن است لوسمی مزمن را حتی قبل از ظهور علائم، در یک آزمایش خون تشخیص دهند. در صورتی که چنین موضوعی روی دهد یا اگر علائمی که نشان دهنده لوسمی باشد، حاکی از شدت پیدا کردن لوسمی باشد، ممکن است برای تشخیص به معاینه فیزیکی، آزمایش خون و آزمایش مغز استخوان نیاز باشد.
آزمایشگاه رازی به کمک پزشکان متخصص و تکنولوژیهای پیشرفته با بررسی نمونه خون، تشخیص میدهند که آیا سطح غیرطبیعی گلبول های قرمز، سفید، یا پلاکت در آزمایش شما وجود دارد، که ممکن است به وجود لوسمی اشاره داشته باشد. این آزمایش ممکن است حتی نشان دهنده حضور سلول های لوسمی باشد، اگرچه همه انواع لوسمی نهایتاً منجر به گردش سلول های لوسمی در خون نمیشوند. گاهاً سلولهای سرطان خون در مغز استخوان باقی میمانند.
پزشک ممکن است از روشی برای برداشتن نمونه از مغز استخوان از استخوان لگن شما استفاده کند. سلولهای مغز استخوان با یک سوزن بلند و نازک برداشته میشوند. نمونه به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال میشود تا سلول های سرطان خون در نمونه آزمایش یافته، بررسی و تحلیل شوند. آزمایشهای تخصصی سلولهای لوسمی ممکن است ویژگیهای خاصی را نشان دهند که برای تعیین گزینههای درمانی شما مورد استفاده قرار میگیرند.
بیماری سرطان خون ارثی است؟
لوسمیها کاملا ارثی نیستند. البته مشخص شده است که در صورت وجود سابقه بیماریهای بدخیم در خانواده، خطر ابتلا به این نوع سرطان افزایش می یابد. استعداد ارثی خاص، پرتوهای رادیواکتیو و اشعه ایکس و برخی مواد شیمیایی و ویروس ها در ایجاد سرطان خون نقش دارند. یکی دیگر از عوامل خطر احتمالاً سیگار کشیدن است. با این حال، برای بخش بسیار زیادی از لوسمی ها، هیچ عامل محرکی را نمی توان اثبات کرد. سندرم داون احتمال سرطان را افزایش میدهد و خطر ابتلا به لوسمی حاد میلوئیدی AML در افرادی که از این سندرم رنج می برند نیز 20 برابر افزایش می یابد.
مطالعات نشان دادهاند که ویروسهای خاصی در ایجاد یک نوع بسیار نادر از لوسمی، به اصطلاح لوسمی سلول T انسانی، نقش دارند. ویروسهای HTL نوع I و II و سلول T انسانی نقش بسیاری دارند ولی این مورد بسیار نادر است، بنابراین این لوسمی ها مسری یا قابل انتقال در نظر گرفته نمی شوند. کارشناسان تخمین می زنند که حدود 10 درصد از کل موارد لوسمی ناشی از کشیدن سیگار است.
درمان بیماری لوسمی
هدف از درمان سرطان خون از بین بردن کامل سلول های سرطانی است تا مغز استخوان بتواند به عنوان یک اندام تولید کننده خون فعالیت خود را از سر بگیرد. برای این منظوراز شیمی درمانی کلاسیک استفاده می شود.
این بیماری کل بدن را تحت تاثیر قرار می دهد و از آنجایی که دسترسی به فضاها و غشاهای مغز با داروهایی که در خون تجویز می شوند یا بلعیده می شوند دشوار است، دارو باید مستقیماً در مایع مغزی نخاعی از طریق سوراخ سوزنی (پنکسیون کمری) در قسمت پایین کمر تزریق شود، در برخی موارد، سر نیز تحت تزرق دارو قرار می گیرد. در موارد نادر و سرسخت، پیوند مغز استخوان (پیوند سلول های بنیادی) ممکن است ضروری باشد. ابتدا با یک آزمایش خون در یک مرکز تخصصی میتوانید چکابهای قبل از درمان را انجام دهید. همکاران ما در آزمایشگاه تخصصی رازی هر روزه برای مشاوره و انجام آزمایشات لازم در خدمت مراجعین عزیر میباشند.
شیمی درمانی
درمان برای لوسمی میلوئید حاد AML معمولاً در دو مرحله، مرحله القایی و تثبیت انجام می شود. برای درمان لوسمی میلوئید حاد معمولاً ترکیبی از داروهای مختلف تجویز می شود و همچنین درمان با شیمی درمانی به صورت تزریقی انجام می شود. شیمی درمانی رایج ترین شکل درمان برای سرطان خون است.
بیماری سرطان خون با شیمی درمانی فشرده درمان می شود و سیتواستاتیک در طول شیمی درمانی استفاده می شود که سلول های سرطانی را که به سرعت تقسیم می شوند را مهار می کنند که باعث کاهش تعداد سلول های سرطانی میشود .
درمان حمایتی
علاوه بر درمان خود AML، درمان حمایتی می تواند به کاهش علائم و پیامدهای بیماری یا درمان کمک کند. اقدامات احتمالی همراه ممکن است شامل درمان درد یا درمان با آنتی بیوتیک به دلیل افزایش خطر عفونت باشد. دارو برای مبارزه با عوارض جانبی درمان، مانند تهوع یا استفراغ، نیز می تواند به عنوان بخشی از درمان حمایتی مورد استفاده قرار گیرد. هماتولوژیست معالج میتواند اقداماتی را که با جزئیات توصیه میشود، توصیه کند.
سلول بنیادی
درمان دارویی همیشه برای از بین بردن تمام سلول های بیمار کافی نیست. در این موارد، انتقال سلول های بنیادی خون سالم تنها شانس زنده ماندن را نشان می دهد. این روش خطرناک است زیرا پیوند سلول های بنیادی خارجی می تواند باعث واکنش های پس زدن شدید در بدن شود. برای از بین بردن تمام سلول های سرطان خون، بیمار ابتدا تحت پرتوهای بسیار قوی و شیمی درمانی قرار میگیرد. با کمک اهدای سلول های بنیادی، یک سیستم خون ساز جدید و در نتیجه یک سیستم ایمنی جدید به تدریج ساخته می شود.
روش جدید، سلول درمانی CAR-T، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سلول های CAR-T که در حال حاضر عمدتا در لوسمی های سلول B حاد و مزمن استفاده می شود. از سلول های T خود بیمار به دست می آیند و از طریق “گیرنده آنتی ژن کایمریک” اصلاح ژنتیکی می شوند.
طول عمر بیماران سرطان خون
در مورد طول عمر بیماران سرطانی به صورت عمومی نمیتوان هیچ قطعیتی وجود ندارد. طول عمر بیماران سرطانی به عوامل مختلفی بستگی دارد. سن، زمان تشخیص، سرعت رشد بیماری، نوع لوسمی، اختلالات خونی ارثی و وسعت آسیب به مغز استخوان و همچنین قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و تشعشعات عوامل مهم برای درمان بیماری هستند. به طور کلی، تشخیص و درمان زودهنگام، مراقبت درمانی مناسب، و پیگیری منظم با متخصصان شانس بهبود بیماران سرطان خون را افزایش میدهد. همچنین، محیط پشتیبانی، نیروی روانی و عاطفی، و کیفیت زندگی نیز نقش مهمی در طول عمر و بهبود بیماران دارند. برای انجام آزمایشات مربوط به بیماری سرطان خون می توانید به مجهزترین آزمایشگاه ایران که از کادری متخصص تشکیل شده است مراجعه کنید. آزمایشگاه رازی کلیه آزمایشات مربوط به بیماری های خونی را انجام می دهد. جهت هماهنگی و نوبت گیری آنلاین از طریق راه های ارتباطی این آزمایشگاه اقدام نمایید.
